مهاجرت نخبگان از ایران که در سال‌های اخیر همواره روندی فزاینده داشت، اکنون به جمعیت دانش‌آموزی هم سرایت کرده است. رسانه‌های حکومتی نیز این موضوع را تایید کرده‌اند اما در عین حال ادعا می‌کنند که «شکارچیان مغزها» برگزیدگان کنکورهای سراسری و المپیادهای علمی را از ایران می‌برند. حال‌ آنکه نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد وضعیت بد اقتصادی، ناامیدی از آینده، فقدان فرصت‌های شغلی مناسب و محرومیت از آزادی‌های مدنی عواملی‌اند که به خروج نخبگان از ایران منجر می‌شوند.

آخرین آمار رصدخانه مهاجرت ایران نشان می‌دهد که در حال حاضر، ۳۷ درصد برندگان المپیادهای دانش‌آموزی، ۲۵ درصد اعضای بنیاد نخبگان و ۱۵ درصد رتبه‌های زیر هزار کنکور سراسری خارج از ایران زندگی کنند. رضا عامری، عضو هیئت‌علمی دانشگاه تهران، «عملکرد بد دستگاه‌های متولی امور نخبگان» را عامل اصلی این پدیده می‌داند و می‌گوید: «کاش چنین ارگان‌هایی نداشتیم.»

مقام‌های جمهوری اسلامی ایران و رسانه‌های وابسته به حاکمیت، همواره مهاجرت نخبگان از ایران را به عوامل خارجی نسبت می‌دهند. روزنامه رسالت هم در گزارش اخیر خود این ادعا را تکرار کرد و نوشت: «شکارچیان مغزها در هواپیما و روی آسمان دعوت‌نامه دانشگاه‌های معتبر دنیا را به دست اشخاص رسانده‌اند.» در این گزارش اذعان شد که این پدیده به مقطع دانش‌آموزی سرایت کرده و سال‌ها است که زمزمه‌ آن به گوش می‌رسد که دانش‌آموزان تیزهوش و استعداد‌های برتر هم برای ادامه تحصیل، ترک وطن می‌کنند.

روزنامه رسالت در گزارش خود، به مشکلات داخلی کشور و عواملی که باعث می‌شوند نخبگان دانش‌آموز و دانشجو مهاجرت کنند، اشاره‌ای نکرد اما به نظر می‌رسد خشم کنونی رسانه‌های حکومتی از آزمونی است که یکی از موسسات ترکیه‌ای به‌تازگی در ایران برگزار کرده است.

روز دوشنبه، ۱۶ خرداد، دانش‌آموزان ایرانی علاقه‌مند به ادامه تحصیل در ترکیه در آزمونی شرکت کردند که وزارت آموزش‌وپرورش ترکیه در چارچوب «بورسیه‌های بین‌المللی دانش‌آموزی» متولی برگزاری آن بود. این آزمون در دفتر نمایندگی موسسه آموزشی «یونس امره» در تهران برگزار شد و بنا بر گزارش خبرگزاری آناتولی، بیشتر شرکت‌کنندگان آن دانش‌آموزان مناطق دورافتاده و محروم ایران بودند.

این خبر واکنش جمهوری اسلامی ایران را در پی داشت؛ خبرگزاری ایرنا به نقل از وزارت آموزش‌ و پرورش نوشت: «اعزام دانش‌آموز به ترکیه از طریق موسسه یونس امره غیرقانونی است.» مهدی فیاضی، رئیس مرکز امور بین‌الملل و مدارس خارج از کشور، هم در نامه‌ای به اداره کل کنسولی وزارت امور خارج، خواست تا «فعالیت اعزام دانش‌آموزان ایرانی به مدارس ترکیه از طریق موسسه یونس امره و بنیاد معارف متوقف شود».

حکومت ایران در حالی مانع از مهاجرت دانش‌آموزان و نخبگان ایرانی می‌شود که امکانات آموزشی مناسب را نیز در اختیار آنان نمی‌گذارد. برخی شرکت‌کنندگان آزمون اخیر ترکیه به خبرگزاری آناتولی گفته بودند که برای شرکت در این آزمون از مناطقی مثل سیستان و بلوچستان به تهران سفر کرده‌اند. برخی استان‌های ایران مثل سیستان و بلوچستان با فقر شدید مراکز و مدارس آموزشی مواجه‌اند و کودکان برای رسیدن به مدرسه گاه مجبور می‌شوند فاصله بین چند روستا را طی کنند.

نتایج پیمایش جدید رصدخانه مهاجرت ایران آشکار می‌کند در حال حاضر، میل به مهاجرت در میان ۴۰ درصد دانشجویان و ۵۳ درصد استادان دانشگاه و محققان «خیلی زیاد» است. بر اساس یافته‌های این کار مطالعاتی، اصلی‌ترین عامل میل به مهاجرت نیز «بی‌ثباتی اقتصادی»، «نارضایتی از شیوه حکمرانی» و «ناامیدی از آینده کشور» اعلام شده است.

پیش‌تر روزنامه ایران، ارگان رسانه‌ای دولت جمهوری اسلامی ایران نیز خواستار اخذ «مالیات‌های سنگین» از نخبگانی شد که از ایران مهاجرت می‌کنند. محمد وحیدی، عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی، هم گفته بود که جمهوری اسلامی ایران در میان ۹۸ کشوری که نخبگان خود را با مهاجرت از دست می‌دهند، بالاترین آمارها را دارد. او اضافه کرد: «روزانه ۲۰ مهندس و نخبه از کارشناسی تا دکترا از ایران خارج می‌شوند. عدد زیادی است و متاسفانه به همین اندازه بازگشت نداریم.»